Portal ngo.pl w ramach cyklu „Pod lupą” przeprowadził wywiad z Jakubem Wygnańskim, współorganizatorem III sektora w Polsce, w którym podjęto tematykę nowych perspektyw dla organizacji pozarządowych wyłaniających się z kryzysu pandemii covid19. Zapraszamy do zapoznania się z naszym podsumowaniem tej rozmowy oraz do lektury całego tekstu.

Czas pandemii, zdaniem Jakuba Wygnańskiego, to idealny moment, by zastanowić się nad tym, czy kierunek, który obraliśmy, jest słuszny. Refleksja nad istotnymi zmianami postrzegania naszej roli w świecie ma dotyczyć nie tylko poszczególnych jednostek, ale powinna być udziałem całej ludzkości. Kryzys dotknął nas indywidualnie oraz kolektywnie i choć wyrządził wiele szkód, to od nas zależy, czy skupimy się jedynie na niszczycielskim aspekcie, czy może z destrukcji dotychczasowych norm wyłonimy nowe. W tym kreowaniu postpandemicznej rzeczywistości ważną rolę mają szansę odegrać organizacje społeczne.

Oto, jakie wnioski z pandemii wyciąga Jakub Wygnański:

• Pandemia jest dla nas lekcją pokory i momentem, w którym należy zrewidować nasze postrzeganie świata. Okazało się, że nie jesteśmy w stanie wszystkiego przewidzieć i kontrolować, a nieprzerwane wcielanie i kult idei ciągłego postępu gospodarczego może doprowadzić do apokalipsy.
• Globalizacja i powszechne ujednolicanie, które opiera się na sztucznym uszczęśliwianiu jednostki, spełniając potrzeby projektowane na nią przez ogół, doprowadziły do wytworzenia się zhomogenizowanej rzeczywistości. Rzeczywistości, w której wszyscy jemy te same kurczaki na tych samych sterydach, a więc pragniemy tego samego, konsumpcyjnego dobrostanu. W niej to dostarczane są nam niezwykle szybko wszelkie dobra. Tymi samymi kanałami przedostał się jednak również wirus covid19, a w przyszłości posłużyć się nimi mogą kolejne kryzysy.
• Doprowadziliśmy do zaburzenia różnorodności, która, jak pokazuje nam natura, konieczna jest do prawidłowego funkcjonowania świata. Ujednolicenie jest wygodne, ale sprawia, że awaria jednego trybiku załamuje funkcjonowanie całej machiny. Dlatego, jeżeli chcemy uniknąć kolejnych katastrof, należy zmienić nie tylko nawyki, styl życia czy dietę, ale doprowadzić do głębokiej rewizji naszego pojęcia sukcesu i dobrostanu.
• Nie możemy zmarnować potencjału kryzysu pandemicznego do zmiany paradygmatu postępu. To szansa by odejść od globalizacji w stronę spółdzielczości i lokalności. Nie polega to jednak na tworzeniu zamkniętych, hermetycznych grup wojujących ze sobą – to idea oparta na schemacie mozaiki, w którym elementy są odrębne, ale tworzą wspólny obraz.
• W tworzeniu mozaiki pomóc mają organizacje społeczne. Przez pandemię zawaliły się dotychczasowe koncepcje edukacji, sportu czy kultury, a wymyślanie i tworzenie ich na nowo nie może się odbyć bez NGO-sów. Wyszło na jaw, że potężne, ujednolicające instytucje zawiodły i przestały budzić nasze zaufanie. Przyszedł czas na docenienie małych, a dzięki temu zwinnych i elastycznych organizacji, które łatwo dostosowują się do nowych realiów.
• Organizacje pozarządowe potrafią odpowiedzieć na nowe potrzeby odbiorców, ponieważ nie traktują ich jako ogół, masę, którą trzeba jakoś ogarnąć, ale jako zbiór indywidualnych głosów. III sektor nie narzuca rozwiązań w postaci ustaw, nowych aparatur i systemów, ale wychodzi od próby empatycznej zmiany norm społecznych. A one konieczne są, by rzeczywiście mieć głęboki wpływ na funkcjonowanie świata.
• To w działaniu lokalnym i różnorodnym jest nadzieja na zbudowanie nowego ładu, którego fundamentem będzie zrównoważony rozwój. Deinstytucjonalizacja jest szansą, by powstrzymać kolejne kryzysy przed ich błyskawicznym rozprzestrzenianiem się.

Jakub Wygnański – Socjolog, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, stypendysta Uniwersytetu Yale. Działacz opozycji demokratycznej w latach 80. Uczestnik rozmów Okrągłego Stołu. Jeden z animatorów ruchu organizacji pozarządowych w Polsce od początku lat 90. Współtwórca m.in. Banku Danych o Organizacjach Pozarządowych prowadzonego przez Stowarzyszenie Klon/Jawor oraz Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych. Badacz społeczeństwa obywatelskiego, wolontariatu i filantropii w Polsce. Założyciel i obecnie Prezes Zarządu Pracowni Badań i Innowacji Społecznych STOCZNIA. Współtwórca Funduszu Obywatelskiego. Laureat m.in.: Nagrody im. Andrzeja Bączkowskiego, Nagrody Totus Tuus, Nagrody im. Ks. J. Tischnera, Odznaczony Krzyżami Kawalerskim i Oficerskim Polonia Restituta, Senior Ashoka Fellow.

Tekst powstał w oparciu na wywiadzie przeprowadzonym przez portal ngo. pl „Pod lupą: rok w pandemii. Jakub Wygnański: Czas małych zwinnych ssaków”.